صنعت غواصی مروارید در دبی

صنعت غواصی مروارید زمانی به عنوان نیروی محرکه اقتصاد امارات شناخته می‌شد. این صنعت میزان زیادی به امرار معاش امارات متحده عربی کمک کرد و حرفه اصلی اکثر مردم بود. اگرچه این صنعت در اوایل دهه 1900 فروپاشید، اما ردپای این دوره طلایی تاریخی هنوز در قلب مردم کشور بجا مانده است.

غواصی مروارید ستون اصلی اقتصاد در امارات بوده است و پول به دست آمده از این شغل در بازار می‌چرخید و هم غواصان و هم سایر ساکنان امارات از آن سود می‌بردند. عبدالله السویدی، موسس مروارید سویدی، بیان می‌کند که در آغاز هر فصل مرواریدسازی، خانواده‌های ثروتمند منطقه به ناخداها وام پیش پرداخت می‌دادند. آن‌ها پول را برای نگهداری قایق‌های خود و خرید لوازم برای خدمه خرج می‌کردند. در ازای این لطف، مرواریدهایی را که جمع آوری کرده بودند به آنها تقدیم می‌کردند. با این حال، ناخداهایی که به کسی بدهکار نبودند، مرواریدهای خود را به یک تاجر حرفه‌ای مروارید می‌فروختند. 

بعد از مدتی اکوسیستم مروارید امارات توجه غواصانی از یمن و به دنبال آن هند، ایران و دیگر کشورهای عربی (که برای تجارت ادویه، منسوجات و برنج به دبی آمدند)، را جلب کرد. سرانجام، تاجران عرب و هندی، دبی را به عنوان تامین کنندگان اصلی این صنعت در نظر گرفتند. بمبئی به بزرگترین بازار مروارید جهان تبدیل شد. سنگ ها صیقل داده شده و از بمبئی به اروپا، ایران، عراق و ترکیه ارسال می شد. آن دسته از بازرگانان محلی بی باک که می‌خواستند از طریق معامله با هند در هزینه‌های دلالی صرفه‌جویی کنند، به دنبال خریداران انگلیسی، فرانسوی و آمریکایی بودند. دلیلش هم این است که آنها مدام از بازارهای دبی و ابوظبی مروارید می خریدند.

دو شهر بزرگ امارات متحده عربی - دبی و ابوظبی - به عنوان صنعت پررونق مروارید در این کشور بودند و از آنجایی که مراکز مرواریدسازی در این شهرها بوده است، مقاصد ثابتی برای غواصان مروارید بودند. آنها برای صرفه جویی در زمان سفر، با خانواده خود به این شهرهای ساحلی نقل مکان کردند و در آنجا زندگی کردند. طولی نکشید که بقیه نیز از این کار پیروی کردند و جمعیت در این دو شهر افزایش یافت. مرواریدهای امارات در سراسر جهان تقاضای زیادی داشتند. 

آنها تا هند، سریلانکا، ونیز و اسکاندیناوی هم مبادله شدند. برندهای مطرح مانند کارتیه با استفاده از این مرواریدها به دلیل اعتبار و کیفیتشان به شهرت رسیدند. موزه محبوب دبی، مصنوعات غواصی مروارید را به نمایش می‌گذارد که دارای نمای طبیعی از غواصان مروارید است. موزه مروارید همچنین دارای بزرگترین مجموعه انحصاری مرواریدهای خلیج عربی توسط سلطان بن علی آل اویس، از نوادگان غواصان مروارید در امارات است. او مجموعه خود را برای ادای احترام به تمام غواصان مروارید کشور، به این موزه اهدا کرد.

غواصی مروارید معمولا بین ماه‌های ژوئن و سپتامبر انجام می‌شده است. هوا اگرچه گرم بود اما عموماً صاف و آرام بود و شرایط ایده آلی برای غواصی فراهم می‌کرد.  بنابراین چون در این زمان آب دریا گرم بود و بنابراین غواصان برای جستجوی مروارید به راحتی به اعماق دریا می‌رفتند. بازه‌های زمانی کوچکتر یک ماهه در اکتبر و نوامبر نیز بود که می‌شد در آن به صید مروارید بپردازند. غواصان مروارید در امارات در پروسه جمع آوری مروارید از ابزار خاصی استفاده می‌کردند. از دین ( Dyeen) که کیسه‌ای بافته شده بود استفاده می‌کردند تا صدف‌ها را در آن جمع آوری کنند. فطام ( Fattam) گیره‌ای که از جنس لاکِ لاک پشت است برای جمع آوری مروارید‌ها استفاده می‌شده است و با طنابی که به آن یدا (Yeda ) می‌گفتند برای بستن غواص به قایق استفاده می‌کردند. در روز اول، خدمه با مراسمی به نام «حرات» (تخت صدف) که در ساحل برگزار می‌شد، اعزام می‌شدند. خانواده خدمه کشتی و سایر مردم شهر از ساحل برای خداحافظی آنها حرکت می کردند و ارشدترین کاپیتان ناوگان به طور رسمی شروع فصل صید مروارید را اعلام می‌کرد. در آخرین روز غوث الکبیر، توپی از ساحل به نشانه بازگشت قریب الوقوع غواصان شلیک می‌شد و این علامتی بود برای خبر دادن به خانواده‌ها که برای برای ورود همسران خود آماده شوند. مردم خانه‌های خود را با پرچم‌های پارچه‌ای به نام بایراق یا باندیرا تزئین می‌کردند و غذاهای مخصوصی از جمله شیرینی، آب میوه و آجیل تهیه می‌کردند.  هنگامی که کشتی‌های مروارید بر روی شن‌ها قرار می‌گرفتند، آهنگ‌های خوشامدگویی نواخته می‌شد و خدمه نیز با نواختن آهنگ‌هایی به آن‌ها پاسخ می‌دادند. بسته به اندازه کشتی، خدمه می‌توانستند تا 30 نفر باشد که اکثر آن‌ها مرد بودند، اما گاهی اوقات دختران و پسران نیز همراهشان می‌رفتند. 

از جمله مهمترین اعضای خدمه عبارت بودند از:

نوخذ: صاحب قایق یا مدیری از طرف مالک که کل عملیات مروارید را اداره می کرد. او سود هر فصل را بین اعضای خدمه تقسیم می کرد.

سردل: ناخدای ناوگان که دریانوردی خبره بود و بهترین مکان‌های حیرت (تخت صدف) را می‌شناخت.

غواصان: این مردان سخت ترین کار را انجام دادند، کار در شرایط خطرناک، غواصی تمام روز برای یافتن و جمع آوری صدف.

صیب: مرد مسئول طناب ها غواصان را روی تخت صدف ها پایین می آورد و بعد از آماده شدن برای صعود آنها را بالا می کشید.

تباب: پسران 10 تا 14 ساله، اغلب پسران خدمه، که به صیب در بالا کشیدن غواصان کمک می کردند.

ریدا: پسران جوانی که برای غواصان غذا و چای سرو می‌کردند و به باز کردن صدف‌ها کمک می‌کردند.

نهام: مردی با صدای زیبا که در ماه های طولانی در دریا سرگرمی را با آهنگ و شعر فراهم می کرد.

در زمان صید مروارید، یک کشتی برای حمل غواصان و سایر خدمه مهم به مکان‌هایی که برای این فعالیت در نظر گرفته شده بود، استفاده می‌شد. کشتی بادبانی همچنین یک «الصائب» در کشتی داشت، ملوانی که وظیفه داشت غواصان را به سطح دریا بکشد. غواصان مجبور بودند برای حفظ تعادل خود در هنگام جستجوی صدف در بستر دریا، سنگ کوچکی را به پایین پای خود ببندند. غواصان همیشه در خطر غرق شدن و یا حمله یکی از موجودات دریایی مهاجم قرار داشتند. 

کاپیتان محمد خلیفه بن ثالث از بنادر دبی، مردی که فهرستی از مکان‌های غواصی مروارید را گردآوری کرد، اظهار داشت که در خلیج فارس هشت مکان وجود دارد که امکان پرورش مروارید وجود دارد. اکنون این مناطق در میادین نفتی غوطه ور شده اند که دسترسی به آنها آسان نیست. روش‌های قدیمی مانند بستن بینی با گیره‌های لاک‌پشت، محافظت از گوش با جرم گوش، حفظ فضای جمعی و مصرف قهوه و خرما قبل از شیرجه بخشی جدایی‌ناپذیر از مرواریدسازی بوده است.

صنعت مروارید خلیج فارس از دهه 1920 شروع به سقوط کرد. در اواخر دهه 1920 و اوایل دهه 1930 بیشتر کاهش یافت. در آن زمان ژاپنی‌ها راهی برای ساختن مرواریدهای مصنوعی بی عیب و نقص پیدا کرده بودند. که این دلیل اصلی افول صنعت مروارید بود. شروع رکود بزرگ و کاهش بازده بانک‌های مروارید نیز به از دست دادن این تجارت برای غواصان مروارید در امارات افزود. 

مرواریدهای امارات متحده عربی تا به امروز در سراسر جهان به یادگار مانده و با ارزش شمرده می‌شود. نقش آن در تعریف تاریخ دبی قابل تاکید است. روایت تاریخی ابوظبی نیز بدون ذکر صنعت مروارید این شهر که زمانی پر رونق بود، کامل نیست.